Co to jest nurkowanie? W najprostszej definicji nurkowanie to przebywanie pod wodą na tzw. wstrzymanym oddechu (freediving) lub z odpowiednim sprzętem. Nurkowanie można wykonywać z różnych powodów i w różnych celach, sięgając po techniki odpowiednie do sytuacji i umiejętności nurka.
Czym jest nurkowanie i jakie są jego rodzaje? Jak zacząć nurkować, kto może nurkować i jakie są przeciwwskazania do nurkowania? Co oferują szkoły nurkowania i kursy dla początkujących i zaawansowanych nurków? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziesz w tym poradniku nurkowym!
Spis treści
Czym jest nurkowanie i jaka jest jego historia?
Nurkowanie towarzyszy ludzkości od zarania dziejów. Tysiące lat temu ludzie nurkowali przede wszystkim dla pożywienia, ale także w poszukiwaniu “skarbów” i w celach militarnych. W tamtych czasach nurkowano przede wszystkim na wstrzymanym oddechu, ale także z łodygami trzciny w ustach – drugi koniec trzciny wystawał ponad powierzchnię wody i pozwalał na zaczerpnięcie oddechu bez wychodzenia na powierzchnię (współczesnym odpowiednikiem tej metody jest snorkeling).
Historia nurkowania – gdzie się zaczęło?
Najwcześniejsze ryciny i opisy nurkowania pochodzą z I wieku p.n.e. Należy do nich płaskorzeźba z 885 r. p.n.e. przedstawiająca uzbrojonego mężczyznę oddychającego pod wodą za pomocą sprzętu przypominającego współczesne butle nurkowe, a także zapis Arystotelesa z 332 r. p.n.e. o dzwonie nurkowym, którego Aleksander Wielki miał rzekomo użyć podczas oblężenia Tyru.
Odkrycia i wynalazki – sposób na bezpieczne nurkowanie
Celem naukowców i wynalazców zajmujących się nurkowaniem w kolejnych wiekach stało się opracowanie rozwiązań pozwalających na wydłużenie czasu spędzanego pod wodą. Leonardo da Vinci uważany jest za autora pierwszego projektu samodzielnego systemu oddychania pod wodą oraz pierwszego kombinezonu nurkowego. Przełomowym wynalazkiem w dziedzinie nurkowania był pierwszy system nurkowy umożliwiający swobodne poruszanie się pod wodą, zaprojektowany w 1797 roku przez Karla Heinricha Klingerta.
W XVIII i XIX wieku testowano jednocześnie wiele innowacji. W 1823 roku bracia Deane opatentowali hełm strażacki, który miał chronić strażaków przed skutkami wdychania dymu. Niedługo potem hełm strażacki, na prośbę wynalazców, został przystosowany do nurkowania przez Augusta Siebie.
To on zresztą uważany jest za “ojca nurkowania”. Wszystko za sprawą kompletnego, zamkniętego klasycznego skafandra nurka, opatentowanego w 1837 roku – wykonanego z gazoszczelnej tkaniny, z ciężkimi butami i ciężarkami (pozwalającymi na regulację pływalności) oraz doprowadzeniem powietrza za pomocą pompy rotacyjnej. Skafander ten jako pierwszy umożliwił bezpieczne przebywanie pod wodą przez naprawdę długi czas.
Upowszechnianie nurkowania
Nagły wzrost zainteresowania nurkowaniem odnotowano w pierwszej, a następnie w drugiej połowie XX wieku. Na popularyzację podwodnych przygód największy wpływ miało zwiększenie bezpieczeństwa nurków poprzez zastosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych, przy jednoczesnym stopniowym obniżaniu cen skafandrów nurkowych i kosztów eksploatacji sprzętu oddechowego. Obecnie nurkowanie jest uprawiane przez miliony ludzi na całym świecie.
Metody nurkowania – technika i sprzęt
Nurkowanie może być wykonywane jedną z trzech podstawowych metod: snorkeling, freediving i scuba diving. Czym charakteryzują się te metody?
Snorkeling – przyjemność dla każdego
Snorkeling to najprostsza forma nurkowania, polegająca na unoszeniu się lub pływaniu tuż pod powierzchnią wody, z prostym sprzętem, który pozwala podziwiać podwodny świat bez wypływania na powierzchnię w celu zaczerpnięcia powietrza.
Podstawowym sprzętem do snorkelingu jest tzw. sprzęt ABC:
- maska – chroni oczy przed kontaktem z wodą i pozwala dobrze widzieć,
- fajka – umożliwia swobodne oddychanie bez podnoszenia głowy ponad poziom wody / bez wychodzenia na powierzchnię,
- płetwy, które znacznie zwiększają mobilność nurka i przyspieszają pływanie.
Freediving – nurkowanie na wstrzymanym oddechu
Freediving, czyli nurkowanie bez akwalungu – na wstrzymanym oddechu, to jedna z dwóch podstawowych metod nurkowania, w której nurek faktycznie schodzi pod wodę na wybraną głębokość (w snorkelingu nurek tylko pływa lub jest tuż pod powierzchnią – nie schodzi głęboko).
Długość zanurzenia freedivera zależy od tego, jak długo potrafi on bezpiecznie wstrzymać oddech pod wodą. W ramach przygotowania do pierwszego freedivingu należy wykonać ćwiczenia oddechowe oraz poznać zasady bezpiecznego zanurzania się i wynurzania z wody.
Freediverzy nie używają akwalungu, który pozwala im pozostać/oddychać pod wodą, ale mogą używać:
- maski i gogle – chronią oczy i sprawiają, że podziwianie podwodnego świata jest bardziej komfortowe,
- skafander mokry lub kąpielówki – chronią ciało nurka przed zbyt szybkim wychłodzeniem,
- płetwy – zwiększające mobilność nurka,
- balast – do efektywnego zarządzania głębokością zanurzenia.
Nurkowanie – nurkowanie z akwalungiem
Scuba diving to nurkowanie ze sprzętem. Płetwonurek wyposażony jest w akwalung. Czyli sprzęt, który pozwala nurkowi swobodnie pływać i oddychać pod wodą. Jest to jedyna metoda nurkowania, która pozwala na ciągłe przebywanie pod wodą i poznawanie podwodnego świata przez dłuższy czas.
Podstawowym wyposażeniem nurka są:
- Sprzęt ABC – maska, fajka i płetwy (fajka używana w snorkelingu – tu przydaje się np. w sytuacjach, gdy chcemy podejść do miejsca zanurzenia bez użycia powietrza z butli),
- regulator i butla z powietrzem do oddychania,
- kombinezon mokry lub suchy.
Opcjonalnie, sprzęt płetwonurka może również zawierać:
- Komputer nurkowy – niewielkie urządzenie w formie rozbudowanego zegarka na rękę, wysokiej klasy komputer nurkowy wskazuje m.in. głębokość zejścia i czas spędzony pod wodą, ostrzega przed zbyt szybkim wynurzaniem, a także informuje o granicznym czasie bezdekompresyjnym na danej głębokości (uwzględniając poprzednie nurkowania),
- Kamizelka wypornościowa (jako alternatywa dla tradycyjnego talerza i worka wypornościowego),
- Latarka nurkowa – do wydobywania znikających kolorów w mulistych wodach lub na głębokości ponad 10 metrów, niezbędna przy nocnych nurkowaniach.
Rodzaje nurkowania – klasyfikacja ze względu na cel nurkowania
Nurkowanie może być wykonywane z różnych powodów i w różnych celach, a podział na nurkowanie rekreacyjne i nurkowanie techniczne zdecydowanie nie wyczerpuje tematu.
Oto najpopularniejsze rodzaje nurkowania i stosowane w nich techniki:
Amatorskie nurkowanie rekreacyjne
Jest to rodzaj nurkowania, który uprawia największa liczba osób na całym świecie. Snorkeling można uprawiać praktycznie bez żadnych ograniczeń (wiekowych i zdrowotnych) i bez większych przygotowań – wystarczy dopasować maskę i opanować umiejętność oddychania z rurką. Snorkeling jest bardzo popularny wśród turystów odwiedzających m.in. Egipt, Chorwację, Grecję i Włochy.
Do najpiękniejszych miejsc do uprawiania snorkelingu należą:
- plaże wokół maltańskich wysp Gozo i Comino
- plaże w pobliżu miasteczka Isola Rossa na Sardynii
- plaże wokół Pafos na Cyprze
- Riwiera Makarska w Chorwacji
- skaliste wybrzeże wokół hiszpańskiej wyspy Medes
- lazurowe wybrzeże wokół greckich wysp Skiathos i Skopelos
Nurkowanie rekreacyjne – freediving i ze sprzętem
Nurkowanie rekreacyjne może być uprawiane na wiele sposobów, bez sprzętu lub ze sprzętem, zarówno przez początkujących jak i zaawansowanych nurków o różnym poziomie umiejętności. W przeciwieństwie do amatorskiego snorkelingu – nurkowanie rekreacyjne uprawiane metodami freedivingu i scuba divingu powinno być zawsze poprzedzone odpowiednim dla danej techniki szkoleniem.
Niezależnie od wybranej metody i rodzaju sprzętu czy akwalungu – celem nurkowania rekreacyjnego jest relaks i odstresowanie, sposób na medytację (zwłaszcza w przypadku freedivingu) oraz radość z podziwiania podwodnego świata i pokonywania własnych barier.
Freediving i nurkowanie można uprawiać zarówno w naturalnych zbiornikach, jak i w specjalnych basenach – symulatorach warunków nurkowych. Umowny limit dla nurkowania rekreacyjnego to 40 metrów głębokości.
Amatorskie nurkowanie sportowe
Nurkowanie sportowe może być również formą rekreacji. Tym, co różni nurkowanie sportowe od rekreacyjnego jest m.in. częstotliwość i regularność nurkowań (nurkowanie rekreacyjne jest najczęściej okazjonalne).
Inny jest też cel osób traktujących nurkowanie jako sport – w tym przypadku nurkowanie ma być rodzajem aktywności fizycznej, podczas której wykonuje się określone czynności i angażuje wszystkie partie mięśni. Celem nurków jest także poprawa kondycji, zwiększenie mobilności i zwinności, szybkości nurkowania czy szybkości poruszania się pod wodą.
Amatorskie nurkowanie sportowe można uprawiać zarówno w naturalnych zbiornikach, jak i w specjalnych basenach – symulatorach warunków nurkowych.
Nurkowanie techniczne
Nurkowanie techniczne dedykowane jest wyłącznie doświadczonym nurkom, posiadającym rozległą wiedzę i wysoko oceniane umiejętności, a także odpowiedni sprzęt – zdecydowanie bardziej zaawansowany niż w przypadku nurkowania rekreacyjnego. Jest to nurkowanie wymagające od nurków dobrej kondycji fizycznej i braku jakichkolwiek przeciwwskazań do tej aktywności (nurkowie techniczni muszą przechodzić regularne badania lekarskie potwierdzające bardzo dobry stan zdrowia).
Nurkowanie techniczne może być sporym obciążeniem i wyzwaniem dla organizmu, gdyż zdecydowanie przekracza limity rekreacyjne – dotyczące głębokości zanurzenia (nurkowie techniczni przekraczają limit 40m głębokości) i/lub czasu spędzonego pod wodą. Nurkowanie techniczne może być wykonywane na różnych głębokościach, ze zmianą lub bez zmiany gazów dekompresyjnych, z użyciem wielu mieszanin oddechowych podczas jednego nurkowania. Dlatego nurkowanie tec wiąże się z większym ryzykiem niż nurkowanie rekreacyjne.
Celem nurkowania technicznego jest doskonalenie swoich umiejętności, poprawa wyników i zdobycie kolejnego poziomu mistrzostwa. Również poprzez przekraczanie standardowych limitów czasu i głębokości, ale zawsze z myślą o bezpieczeństwie. Niezbędna jest nauka nurkowania tec pod okiem doświadczonego instruktora. Takich jak na specjalistycznych kursach prowadzonych przez organizacje nurkowania tec TDI, IANTD lub PADI/DSAT.
Najważniejszą zasadą nurkowania technicznego jest dokładne zaplanowanie nurkowania, a następnie nurkowanie według tego planu. Tak zwany Run Time określa szczegółowo cały przebieg nurkowania. Od zanurzenia do wynurzenia, określając punkty, w których nurek powinien się znaleźć w określonym czasie. Planowanie Run Time powinno zakładać optymalizację nurkowania pod każdym względem.
Nurkowanie wrakowe – piękne i zatopione
Nurkowanie wrakowe to nurkowanie mające na celu eksplorację zatopionych wraków i innych obiektów stworzonych przez człowieka. Takich jak zatopione platformy wiertnicze czy zatopione miasta. Penetracja zatopionych obiektów odbywa się poprzez nurkowanie sprzętowe, lub nurkowanie ze sprzętem.
Nurkowanie jaskiniowe
Nurkowanie jaskiniowe to nurkowanie mające na celu eksplorację podwodnych jaskiń, przejść i szybów. Może być prowadzone na różnych głębokościach. Najczęściej jednak wiąże się z niemożnością wynurzenia się pionowo na powierzchnię. Wymaga więc odpowiedniego przeszkolenia i umiejętności (raczej wykraczających poza umiejętności nurkowania rekreacyjnego), bardzo dobrej sprawności fizycznej i odporności psychicznej.
Nurkowanie komercyjne i profesjonalne
O nurkowaniu komercyjnym i profesjonalnym mówimy wtedy, gdy jest to bezpośrednio związane z wykonywaną pracą. Nurkowanie komercyjne jest wykonywane przez tzw. nurka zawodowego. Czyli osobę, która posiada odpowiednie cechy psychofizyczne i niezbędne umiejętności. Jak również potwierdzające je kwalifikacje / licencje.
Nurek zawodowy musi posiadać certyfikat ukończenia dedykowanego kursu, na którym widnieje m.in. klasa. Dyplom klasy III upoważnia do profesjonalnego nurkowania na głębokości do 20 metrów. Dyplom klasy II upoważnia do profesjonalnego nurkowania na głębokości do 50 metrów.
Dyplom klasy III uprawnia do profesjonalnego nurkowania głębinowego i prac podwodnych na głębokości powyżej 50 metrów. Wymagania zdrowotne dla nurka zawodowego są ściśle określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie warunków zdrowotnych wykonywania prac podwodnych.
Do nurków zawodowych należałoby zaliczyć:
- instruktorów nurkowania
- osoby nurkujące w celach badawczych i naukowych, prowadzące np. badania biologiczne i archeologiczne,
- nurkowie ratownicy
- nurkowie policyjni
- nurkowie poszukiwawczy – wydobywcy
- nurków inżynierów, pracujących np. przy obsłudze konstrukcji hydraulicznych, zajmujących się konserwacją statków lub spawaniem poszczególnych elementów konstrukcji pomostów i nabrzeży.
Kompletny przewodnik po nurkowaniu – podsumowanie części 1
Jak widać, nurkowanie nie jest definicją zamkniętą i zdecydowanie wykracza poza działalność rekreacyjną. Każdy nurek zaczyna od podstawowego kursu nurkowania, ale później ścieżka rozwoju może być bardzo różna. Ponieważ temat nurkowania jest rozległy, ten artykuł jest tylko pierwszą z kilku części. Zapraszamy do śledzenia naszych kanałów social media, aby być na bieżąco.
